২০২৪: মুছলমানে কাক ভোট দিব?

• পাৰ্থ প্ৰতীম লহকৰ

মালদাহ উত্তৰ পূব ভাৰতৰ পশ্চিম বংগ ৰাজ্যৰ এটা সংসদীয় সমষ্টি, য’ত মুছলমান – ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ সংখ্যালঘু ধৰ্মীয় গোটৰ ভোটাৰ প্ৰায় ৪৫ শতাংশ। ২০১৯ চনৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত ভাৰতৰ শাসকীয় হিন্দু জাতীয়তাবাদী ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টিয়ে মালদাহ উত্তৰত মাত্ৰ ৩৭.৫৯ শতাংশ ভোট লাভ কৰি বিজয়ী হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে।

এনে হ’ল কাৰণ ধৰ্মনিৰপেক্ষতাৰ প্ৰচাৰ কৰা তিনিটা দলৰ প্ৰাৰ্থীৰ মাজত মুছলমান ভোট বিভক্ত হৈছিল – ভাৰতৰ প্ৰধান বিৰোধী দল কংগ্ৰেছৰ ঈশা খান চৌধুৰী; পশ্চিম বংগ ৰাজ্যত শাসন কৰা আঞ্চলিক দল তৃণমূল কংগ্ৰেছ (টিএমচি)ৰ মৌছাম নূৰ; আৰু ভাৰতীয় কমিউনিষ্ট পাৰ্টি-মাৰ্ক্সবাদী (চিপিআই-এম)ৰ বিশ্বনাথ ঘোষ।

একেই ৰাজ্যৰ আন এখন সংসদীয় আসন ৰায়গঞ্জৰ ক্ষেত্ৰতো একেই কথা। ইয়াত মুছলমানৰ ভোটাৰৰ প্ৰায় ৪২ শতাংশ। বিজেপিৰ সপক্ষে হিন্দু ভোটৰ একত্ৰীকৰণৰ মাজতে এই তিনিটা ধৰ্মনিৰপেক্ষ দলৰ মাজত মুছলমান ভোট বিভাজিত হয়। ৪০ শতাংশ ভোট লাভ কৰি বিজেপিয়ে জয়ৰ দিশে আগবাঢ়িল।

ৰাজ্যখনৰ জনসংখ্যাৰ এক চতুৰ্থাংশতকৈও অধিক মুছলমান। তথাপিও ২০১৯ চনত পশ্চিম বংগ ৰাজ্যত বিজেপিৰ উত্থানৰ ফলত ৰাজ্যখনৰ পৰা মুছলমান সংসদ সদস্য (সাংসদ)ৰ সংখ্যা আধালৈ হ্ৰাস পাইছে। সংসদৰ নিম্ন সদন লোকসভাৰ ৰাজ্যখনৰ ৪২খন আসনৰ ভিতৰত ২০১৪ চনত মাত্ৰ ৮ জন মুছলমানহে নিৰ্বাচিত হৈছিল।২০১৯ চনত এই সংখ্যা চাৰিখনলৈ হ্ৰাস পাইছে।

বিশ্বৰ তৃতীয় সৰ্বাধিক মুছলমান জনসংখ্যাৰ বাসস্থান ভাৰত — ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি ১৭২.২ মিলিয়ন — দেশখনৰ সৰ্ববৃহৎ ধৰ্মীয় সংখ্যালঘু গোটটোৰ ক্ৰমাগতভাৱে অপ্ৰতিনিধিত্বৰ সাক্ষী হৈ পৰিছে।

ভাৰতৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ১৪ শতাংশ (২০০১ চনত ১৩.৪ শতাংশ আৰু ২০১১ চনত ১৪.২ শতাংশ) হিচাপে মুছলমানসকলৰ সমানুপাতিকভাৱে ক’বলৈ গ’লে ভাৰতৰ ৫৪৩ আসনযুক্ত লোকসভাত প্ৰায় ৭৫ জন প্ৰতিনিধি থাকিব লাগে। অৱশ্যে ১৯৯৮ চনত ২৯ জন, ১৯৯৯ চনত ৩২ জন, ২০০৪ চনত ৩৬ জন, ২০০৯ চনত ৩০ জন, ২০১৪ চনত ২৩ জন, ২০১৯ চনত ২৫ জন মুছলমান সাংসদৰ সংখ্যা আছিল।২০১৪ চনৰ পৰা মোডীৰ বিজেপিৰ উত্থানে মুছলমানৰ স্থান আৰু অধিক সংকুচিত কৰিছে।

ঐতিহাসিকভাৱে ১৯৫২ চনৰ পৰা লোকসভাত মুঠ নিৰ্বাচিত সাংসদৰ ৬ শতাংশতকৈও কম মুছলমানৰ প্ৰতিনিধিত্বৰ বিপৰীতে ৰাজ্যসভা অৰ্থাৎ উচ্চ সদনৰ অংশ কিছু বেছি ১০.৫ শতাংশ আছিল ।

এই অমিলৰ দুটা কাৰণ আছে– ডাঙৰ দলসমূহে মুছলমানক লোকসভাৰ প্ৰাৰ্থী হিচাপে কেনেকৈ থিয় কৰাই দিয়ে আৰু মুছলমানে কেনেকৈ ভোট দিয়ে। ভাৰতৰ প্ৰধান ৰাজনৈতিক দলসমূহে আনকি ধৰ্মনিৰপেক্ষ দলসমূহেও নিজৰ প্ৰভাৱত থকা অঞ্চলসমূহত জনসংখ্যাৰ অংশীদাৰিত্ব অনুসৰি মুছলমান প্ৰাৰ্থীক প্ৰক্ষেপ নকৰে, কোনো এটা বিশেষ দলৰ আঁৰত মুছলমানৰ ভোটো একত্ৰিত নহয়।

দেশৰ প্ৰায় ৫০টা সংসদীয় সমষ্টিত ভোটাৰৰ মাজত মুছলমানৰ অংশ ৩০ শতাংশতকৈও অধিক। কিন্তু বিজেপিয়ে হিন্দু ভোট একত্ৰিত কৰিবলৈ সক্ষম হোৱাৰ বাবে নহয় ধৰ্মনিৰপেক্ষ দলে হিন্দু প্ৰাৰ্থী প্ৰক্ষেপ কৰাৰ বাবেই এই আসনসমূহৰ অধিকাংশতে হিন্দু বিজয়ীহে বেছিকৈ দেখা গৈছে।

ভাৰতৰ মুছলমান জনসংখ্যা কেইখনমান ৰাজ্যত কেন্দ্ৰীভূত হৈ আছে। দেশৰ ৫৪৩খন আসনৰ ভিতৰত ৮০খন আসন থকা ভাৰতৰ সৰ্ববৃহৎ ৰাজ্য উত্তৰ প্ৰদেশত সৰ্বাধিক মুছলমান লোক বাস কৰে। ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি তাত বাস কৰা ৩ কোটি ৮৪ লাখ মুছলমানে ৰাজ্যখনৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় এক পঞ্চমাংশ।

তেওঁলোকৰ দ্বিতীয় সৰ্বাধিক জনসংখ্যাৰ উপস্থিতি পশ্চিম বংগত, য’ত ৰাজ্যখনৰ জনসংখ্যাৰ ২৭ শতাংশ ২ কোটি ৪৬ লাখ মুছলমান। বৃহৎ মুছলমান জনসংখ্যা থকা আন ৰাজ্যসমূহ হ’ল বিহাৰ আৰু অসম। ভাৰতৰ দক্ষিণ অংশত কেৰেলা আৰু কৰ্ণাটকত মুছলমান জনসংখ্যা বৃহৎ। জম্মু-কাশ্মীৰ, আৰু লক্ষদ্বীপ ভাৰতৰ একমাত্ৰ মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল (কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল)। এই ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল আৰু হায়দৰাবাদৰ দৰে চহৰতেই মুছলমানৰ ভোটৰ গুৰুত্ব আটাইতকৈ বেছি।

ভাৰতৰ মুছলমানসকলে পৰম্পৰাগতভাৱে ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ নেতৃত্ব দিয়া আৰু ভাৰতত আটাইতকৈ দীৰ্ঘদিন শাসন কৰা দল কংগ্ৰেছক ভোটদান কৰি আহিছে।

যদিও দক্ষিণ ভাৰতৰ ইণ্ডিয়ান ইউনিয়ন মুছলিম লীগ (আই ইউ এম এল) আৰু অল ইণ্ডিয়া মজলিছ ইত্তেহাদ-ই-মুছলিমিন (এ আই এম আই এম), উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ অল ইণ্ডিয়া ইউনাইটেড ডেম’ক্ৰেটিক ফ্ৰণ্ট (এ আই ইউ এফ ডি), আৰু পিপলছ ডেম’ক্ৰেটিক পাৰ্টি (পি ডি পি) আৰু… উত্তৰ ভাৰতৰ জম্মু-কাশ্মীৰ আৰু লাডাখ অঞ্চলৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনে (এন চি) নিজৰ সৰু পকেটত উল্লেখযোগ্য সমৰ্থন লাভ কৰে, মূলতঃ ধৰ্মনিৰপেক্ষ দলকেই মুছলমানে ভোট দিয়ে।

অধিক মুছলমান কেন্দ্ৰত থকা ৰাজ্যসমূহত সক্ৰিয় ধৰ্মনিৰপেক্ষ দলসমূহৰ ভিতৰত উত্তৰ প্ৰদেশৰ বাওঁপন্থী দল, সমাজবাদী পাৰ্টি আৰু বহুজন সমাজ পাৰ্টি, বিহাৰৰ ৰাষ্ট্ৰীয় জনতা দল (আৰজেডি), পশ্চিম বংগৰ টিএমচি আদি উল্লেখযোগ্য।

কিন্তু বেছিভাগ ক্ষেত্ৰতে একাধিক ধৰ্মনিৰপেক্ষ দলে যথেষ্ট মুছলমান জনসংখ্যা থকা সমষ্টিত শক্তিশালী প্ৰাৰ্থী স্থাপন কৰে, তেওঁলোকৰ পক্ষত ভোট একত্ৰিত কৰিবলৈ বিচাৰি। ইয়াৰ ফলত অৱশেষত মুছলমান ভোটৰ বিভাজন ঘটে, যাৰ ফলত বহু ক্ষেত্ৰত মুছলমান প্ৰাৰ্থীৰ পৰাজয় হয়।

এই ধাৰাসমূহ বিশ্লেষণ কৰি প্ৰাক্তন কূটনীতিবিদৰ পৰা ৰাজনীতিবিদলৈ পৰিণত হোৱা চৈয়দ চাহাবুদ্দিনে ২০০৪ চনত লিখিছিল যে ধৰ্মনিৰপেক্ষ বুলি দাবী কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আঞ্চলিক দলসমূহে সাধাৰণতে নিজৰ অমুছলমান ভোট মুছলমান প্ৰাৰ্থীলৈ হস্তান্তৰ কৰাৰ ক্ষমতাৰ ওপৰত আস্থাহীন। ২০০৪ চনত ৩৬ জন মুছলমান সাংসদৰ ভিতৰত ২৮ জন মুছলমান কেন্দ্ৰীভূত সমষ্টিৰ পৰা কেনেকৈ নিৰ্বাচিত হৈছিল সেই কথা উল্লেখ কৰি তেওঁ লিখিছে, ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ দিশৰ পৰা আমাৰ নিৰ্বাচনী ব্যৱস্থাৰ এইটোৱেই মৌলিক দুৰ্বলতা।

পশ্চিম বংগত মুছলমান ভোট টিএমচি, কংগ্ৰেছ, চিপিআই (এম)ৰ মাজত বিভক্ত হৈ আছে, কেৰালাত চিপিআই (এম) আৰু কংগ্ৰেছৰ মাজত বিভক্ত হৈ আছে। উত্তৰ প্ৰদেশত মুছলমান ভোট কংগ্ৰেছ, এছ পি, আৰু বহুজন সমাজ পাৰ্টি (বিএছপি)ৰ মাজত বিভক্ত হয়।

ৰাজনৈতিক পৰ্যবেক্ষকসকলে অৱশ্যে অনুভৱ কৰে যে আগন্তুক সংসদীয় নিৰ্বাচনত এই কথা সলনি হ’ব পাৰে, যেতিয়া মুছলমানসকলে – যাৰ বহুতেই হিন্দু জাতীয়তাবাদী শাসনৰ সময়ত কোণত থকা অনুভৱ কৰে – বিজেপিৰ বিৰুদ্ধে আটাইতকৈ শক্তিশালী বিৰোধীক বাছি ল’ব পাৰে। ফেব্ৰুৱাৰী মাহত প্ৰকাশিত এখন গৱেষণা পত্ৰই আঙুলিয়াই দিয়াৰ দৰে “২০১৯ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ পিছত ৰাজ্যিক বিধানসভা নিৰ্বাচনত মুছলমান ভোটদান আৰু নতুন প্ৰভাৱশালী দলীয় ব্যৱস্থাৰ আৰম্ভণিৰ অধ্যয়নে কিছু একত্ৰীকৰণ স্পষ্টভাৱে দেখুৱাইছে।”

উদাহৰণস্বৰূপে পশ্চিম বংগত ২০২১ চনৰ বিধানসভা নিৰ্বাচনত টিএমচিৰ সপক্ষে মুছলমানৰ ভোটৰ প্ৰায় সম্পূৰ্ণ মেৰুকৰণ ঘটিছিল, যিটো বিজেপিয়ে ৰাজ্য চৰকাৰক দখল কৰাত বাধা দিবলৈ মুছলমানসকলৰ হতাশাৰ চিন হিচাপে দেখা গৈছিল।

এইবাৰ উত্তৰ প্ৰদেশত যিহেতু কংগ্ৰেছ আৰু এছ পিৰ মাজত বান্ধ খাইছে, সেয়েহে একাংশ ৰাজনৈতিক পৰ্যবেক্ষকে আশা কৰিছে যে মুছলমানসকলে এছ পি-কংগ্ৰেছৰ মিত্ৰতাক ভোট দিব আৰু যোৱা কিছু বছৰত দুৰ্বল হৈ পৰা বি এছ পিক খান্দি পেলাব।

তথাপিও চাহাবুদ্দিনৰ পৰ্যবেক্ষণক প্ৰতিফলিত কৰি ২০২৪ চনত টিএমচিয়ে ৰাজ্যখনৰ ৪২খন আসনৰ বাবে মাত্ৰ ছয়জন মুছলমান প্ৰাৰ্থীহে প্ৰক্ষেপ কৰিছে – মুঠ আসনৰ এক সপ্তমাংশ, আনহাতে জনসংখ্যাৰ এক চতুৰ্থাংশতকৈও অধিক মুছলমান।

বিভিন্ন ৰাজ্যত বিজেপিৰ বিৰুদ্ধে সম্ভাৱ্য শক্তিশালী প্ৰাৰ্থীৰ সপক্ষে মুছলমান ভোট একত্ৰিত হয় নে নহয় সেয়া লক্ষণীয়। যিটো কথা ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিব পাৰি যে ইয়াৰ দ্বাৰাও মুছলমানসকলৰ সংসদীয় অংশগ্ৰহণ কোনো বৃহৎ পৰিমাণে বৃদ্ধি নহ’ব, কিয়নো প্ৰথম অৱস্থাত তেওঁলোকে নিজৰ উচিত অংশৰ মনোনয়ন পোৱাৰ সম্ভাৱনা নাই। সমষ্টি পুনৰ নিৰ্ধাৰণৰ পিছত আমি ধুবুৰী আৰু বৰপেটা লোকসভা সমষ্টিৰ এক বৃহৎ অংশ ঘুৰিবলৈ সুযোগ পাইছিলোঁ । বৰপেটা জিলাৰ অন্তৰ্গত চেঙা সমষ্টি যত ৯০ % মুচলমান । এই সমষ্টিৰ হিন্দু ভোটাৰ থকা বুথ সমুহক বাদ দু মুচলমান বুথ সমুহক ধুবুৰী সমষ্টিৰ অন্তৰ্গত কৰি দিয়া হল । বৰপেটা জিলাৰ এক বৃহৎ অংশ অভিভাষী মুচলমানে দখল কৰিলে । হৰিপুৰ , তাৰাবাৰী , লক্ষ্মীপুৰ , বামুনবড়ী এনেকুৱা বহু অঞ্চলত এজনো হিন্দু লোক নাই । ক্ৰমাগত আগ্ৰাসনত হৰিপুৰ গুছি ইচলামপুৰ হল । আজিৰ তাৰিখত বৰপেটা লোকসভা সমষ্টিত ৭০% হিন্দু ভোটাৰ আৰু ৩০% মুচলমান ভোটাৰ । ইয়াত ফনীভুষন চৌধুৰীৰ জয় নিশ্চিত । বিজেপি মিত্ৰজোঁটৰ জয় যিহেতু নিশ্চিত সেয়েহে ৰাজনৈতিক ভাবে পৰিপক্ক মুচলমান ভোটাৰৰ এক বৃহৎ সংখ্যকে ফনীভুষনক জিকাবলৈ ৰাজী । কিন্তু ধুবুৰীত অংক বেলেগ । তাত যিহেতু মুচলমান ভোটৰ মুল্য আছে সেয়েহে বিজেপি মিত্ৰজোঁটক তেওঁলোকে সমৰ্থন নকৰিব । বিভিন্ন আঁচনিৰে সমৃদ্ধ মুচলমান সমাজে বিজেপিৰ বিকল্প নথকা সমষ্টিত বিজেপিক সমৰ্থন কৰিব ।